بزرگداشت دکتر محمدعلی موحد، از مفاخر فرهنگی ایران اسلامی در تبریز

دانشگاه تبریز با هدف قدردانی از یک عمر کوشش صادقانه و تکاپوی ارزشمند دکتر محمدعلی موحّد،ادیب، عرفان‌پژوه و حقوقدان برجسته آذربایجانی و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، همراه با رونمایی از کتاب ارج‌نامۀ

دکتر محمدعلی موحّد، آیین تجلیل و تکریم از خدمات برجستۀ علمی و فرهنگی و اجتماعی وی را روز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ماه ۹۳ در تالار وحدت دانشگاه تبریز با حضور مسئولان کشوری و استانی، اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، استادان و دانشجویان و علاقه‌مندان استاد موحد برگزار کرد. در این مراسم دکتر توفیق سبحانی استاد پیشکسوت زبان و ادب فارسی و معاون علمی و پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و مولاناپژوه معاصر و دکتر محمدرضا نصیری قائم مقام انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دبیر فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز حضور یافتند و به پاس سالها تلاش و خدمات ارزنده علمی آن استاد و تالیف کتب متعدد در عرصه زبان و ادب فارسی ، عرفان‌پژوهی و حقوق به عنوان عرفان‌پژوه، مورخ و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران و مصحح نامدار ایران اسلامی تقدیر و لوح تقدیر انجمن را به ایشان تقدیم کردند.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی پیش از این نیز در اردیبهشت ماه ۸۶  مراسم بزرگداشتی برای وی برگزار کرد ، زندگینامه و خدمات علمی آن استاد  را منتشر و لوح تقدیر آراسته به نشان زرین انجمن را نیز به محضر استاد فرهیخته اهدا نمود.
در این مراسم دکتر حجت الله ایوبی، معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر عامل بنیاد شمس تبریزی، دکتر محمود عابدی، عضو فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، غلامحسین امیر خانی، هنرمند و خطاط برجسته معاصر، پرویز پرستویی به نمایندگی از سینماگران، دکتر معصومه معدن کن، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، استاد رحیم رئیس نیا، پژوهشگر حوزه تاریخ آذربایجان، دکتر نصرالله پورجوادی، عضو فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دکتر باقر صدری نیا، عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز و سعید جلالی، مدیر انتشارات ستوده به ایراد سخنرانی پرداختند.
دکترغلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان وادب فارسی در مراسم نکوداشت استاد دکتر محمدعلی موحد اظهار کرد: در دهه‌های گذشته این توفیق را داشته‌ام در همین تالار وحدت دانشگاه تبریز سه بار به خاطر تکریم از سه علامه تبریزی حضور داشته و سخنرانی کنم و امروز خدا را شاکرم که توفیق دارم در نکوداشت چهارمین علامه تبریزی «استاد محمدعلی موحد» حضور داشته باشم و از همه مسئولین، مدیران و مردم تبریز که این نکوداشت بجا و بسزا را برگزار کردند تقدیر و سپاسگزاری می کنم.
وی ادامه داد: استاد موحد نیازی به تجلیل ندارند؛ بزرگان، بزرگ هستند و این ما هستیم که باید آنها را بشناسیم و جوانان ما باید اینگونه انسانهای وارسته را الگوی زندگی خود قرار دهند. وی افزود: در فرهنگستان زبان و ادب فارسی این افتخار را داریم که در خدمت این استاد گرانقدر هستیم، چنانکه همواره فرهنگستان زبان وادب فارسی از حضور استادان آذربایجان بهره‌مند بوده است و امروزه نیز استاد موحد باعث افتخار فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌باشند.
غلامعلی حداد عادل گفت: آشنایی من با استاد موحد از همان زمان نوجوانی با سفرنامه ابن بطوطه آغاز شد که استاد موحد مترجم این اثر بودند؛ و درک محضر ایشان برای بنده به ۴۰ سال پیش بر می گردد.
وی ادامه داد: استاد محمدعلی موحد یک مورخ آگاه و دقیق النظر به خصوص در عرصه تاریخ معاصر ایران هستند و مخصوصا در مورد دوران ملی شدن صنعت نفت، کتاب های ارزنده ای داشته اند؛ در هوای حق و عدالت، و درس‌هایی از داورهای نفتی کتابهایی بودند که هم از نظر حقوقی و هم از نظر سیاسی و تاریخی نمونه‌اند.
وی افزود: ایشان علاوه بر اینکه یک تاریخ شناس ارزنده اند، یک نسخه شناس و مصحح دقیق النظرند و در نوشته‌های ایشان اثری از کلمات حشو و زائد دیده نمی شود.
حداد عادل اظهار کرد: استاد موحد یک آذربایجانی اصیل هست و با همه وجود خود به شهر خود و زبان مادری خود عشق می ورزد و تعلق خاطر ایشان به تبریز روزافزون است.
وی بیان کرد: استاد موحد حق‌التالیف و حق‌الترجمه آثار خود را صرف تاسیس مدرسه می کنند و جزو خیرین مدرسه ساز آذربایجانی نیز به حساب می‌آیند و در کنار این تلاشها استاد موحد برای روشنفکران نیز آثار سودمندی ارائه داده‌اند که ترجمه چهار مقاله درباره آزادی از آن جمله‌اند؛ و همواره به دور از افراط و تفریط یک روشنفکر تیزبین و متفکری با دانش هستند.

وی در پایان گفت: آذربایجان و تبریز باید به خود ببالد که چنین فرزندی در دامان پاک خود پرورانده است که مایه افتخار هر ایرانی است.

دکتر محمدرضا پورمحمدی اظهار کرد: وقتی فضیلت های اعجاب آور این خاک با مضمون این عبارت دمساز شود که «شرف المکان بالمکین»، تبریز را ارجی مضاعف است؛ زیرا به عیان می بینی فرزندان فرهیخته این شهر گوهر خیز را شانی است که عنقای خیال را بال رسیدن به قله اعتبار و دانش ایشان نیست.
رئیس دانشگاه تبریز نیز در این مراسم گفت: در نکوداشت و تکریم سترگ مردی جمع شده ایم که سخن گفتن درباره او کاری بس دشوار است و نزدیک شدن به عرصه سیمرغی‌اش، شهپری رویین بال از جنس تعقل و تخیل طلب می نماید.
محمدرضا پور محمدی افزود: استاد محمدعلی موحد یکی از نادره مردان و طایران خوش الحان ادبیات و عرفان است که با نزدیک به یک قرن حیات پاک، طبع جوان وی هر روز میوه ای نو، بار می دهد و ثمرهای فکریش گرسنگان علم را سیر و تشنگان عرفان را سیراب می کند.
وی در ادامه با بیان اینکه به خاطر شمس‌ها، علامه‌ها، موحدها و بزرگ مردانی است که دنیا از بزرگی‌شان در حیرت است، تصریح کرد: نکوداشت چنین مردانی  نه تنها تکریم یک استاد، بلکه سجده در مقابل دانش است.
پورمحمدی گفت: سخن در مناقب استادی است که طی نه دهه از حیات گران بارش برکاتی را به ارمغان آورده که از شمار بیرونند؛ مردی جامع‌الاطراف که مراحل سیر و سلوک عرفان رام اوست، وزن ها و قافیه‌های سخت در دام او، صنعت و سیاست عرصه‌ای دیگر از جولانگاه اندیشه، و آزادگی مرام او؛ او به رسم پیشه پدر به کار تجارت دست یازیده و در ترجمه و تصحیح متون، بی نقص کار کرده است.
رئیس دانشگاه تبریز در ادامه با اشاره به سایر ویژگی های شخصیتی این استاد گفت: وی حوصله و اراده ای پایا و دقتی کم نظیر در امر تحقیق و پژوهش دارد و کم گویی و گزیده گویی از دیگر ویژگی های اوست و همچنینه دستی در کارهای خیر از جمله مدرسه سازی هم دارد و فرزند خلف زادگاه شمس بوده نوشته هایش در مورد شمس تبریزی گواه این موضوع است.
در بخش دیگری از مراسم استاد دکتر محمدعلی موحد به عنوان سخنران پایانی مراسم گفت: گاهی که تامل ایام گذشته می کنم و آذربایجان دهه اول قرن را با امروز مقایسه می کنم، آذربایجان امروز را تکیده، بی رمق و بی نشاط می بینم.
استاد محمدعلی موحد اظهار کرد: سپاسگزار و منت‌دار همه بزرگواران و دستانی که در برگزاری این همایش سهمی داشته‌اند و از سر لطف و عنایت مرا به سخنانی که لایقش نبودم ستودند.
وی افزود: رسول اکرم (ص) فرمود: «آدمیزاد که پیر می شود دو چیز در او جوان می شود یکی هوای نفس و دیگری آرزوهای دور و دراز است»: منظور از هوای نفس پیروی شهوت نیست بلکه پرده پندار عجب و خودفریبی است.
موحد با بیان اینکه پیری اقلیم ضعف و سستی بلکه مترادف ضعف است، ادامه داد: آدم که ضعیف شد تاب مقاومت را از دست می دهد و در برابر تعارف و تجلیل آسیب پذیر می شود، نوازش‌های مردم را به ریش می گیرد و اسیر توهمات می شود و این است همان نفسی که در پیری سراغ آدم می آید.
حقوقدان برجسته کشورمان با بیان اینکه تولد من در اوایل قرن ۱۴ خورشیدی بود و امروز دهه آخر قرن است؛ گاهی که تامل ایام گذشته می کنم و آذربایجان دهه اول قرن را با امروز مقایسه می کنم؛ آذربایجان امروز را تکیده، بی رمق و بی نشاط می بینم؛ یادآور شد؛ به قول ارسطو جوانان در عالم امید زندگی می کنند و پیران در عالم خاطره؛ جوان نگاهی در آینده دارد و همه روشنی می بیند و پیر آینده ای ندارد که مشتاق باشد لاجرم دل در گذشته دارد و خود را تسلی می دهد؛ شاید این مطلب در مورد داوری من نسبت به آذربایجان صادق باشد.
موحد تصریح کرد: برجستگی آذربایجان در اوایل قرن چنان چشمگیر بود که راه به این تردیدها نمی دهد و نگاه من بیشتر معطوف ساحت فرهنگ و هنر است.
وی گفت: عالمان، عارفان و ادیبانی چون، عبدالحسین انگجی، سیدابوالقاسم خویی، علامه مدرس خیابانی، علامه امینی، محدث خیابانی و … که هر کدام مذاق و نگرش خاص خود را داشته اند ولی در هر عالمی که بوده اند سرآمد بودند.
موحد اضافه کرد: اگر بخواهم فهرستی از سرآمدهای رشته هایی چون موسیقی، نقاشی، خوش نویسی و … یاد کنم سخن به درازا می کشد؛ اما چگونه می توانم یادی نکنم از شهریار ملک سخن، شمس الشعرای آذربایجان و چگونه یاد نکنم از دوستان عزیز خودم مثل زریاب خویی، محمدحسن لطفی و دیگران.
وی اظهار کرد: انگار در نیمه دوم قرن هر چه جلوتر می رویم فضا خاموش تر می شود و جای رفتگان پر نمی شود.
موحد با بیان اینکه جلال و رونق آذربایجان در قلمرو فرهنگ بود و از همان قلمرو است که باید در مقام علاج و تدارک برآییم؛ گفت در چند سال گذشته شاهد نهضتی از خیرین مدرسه ساز بودم که گویی آسیب شناسی درستی کردند و همان نقطه را که باید نشانه گرفتند اما این قدم اول است که کودکان و نوجوانان را از بیغوله ها و ویرانه ها خلاص کنیم و فضای مناسبی برایشان تهیه کنیم.
وی افزود: فراهم آوردن فضای فیزیکی کافی نیست و ایجاد فضای معنوی مدارس از حیطه ایشان خارج است و اصل همین پربارتر کردن فرهنگ و معنویت در مدارسی است که چند سال پیش در همایش خیرین مدرسه ساز این تذکر را دادم ولی موثر نیفتاد و شاید این بار هم تاثیری نداشته باشد اما چاره دیگری جز گفتن و باز گفتن نیست.
موحد خاطرنشان کرد: آفت امروز تعلیم و تعلم کشور این است که نظام آموزشی تست محور بر فضای مدرسه حاکم است؛ نظامی که جوان را از اعمال تفکر و به کار انداختن ذهن و ضمیر خود باز می دارد و معلم قصد تحریک طبع پرسشگر جوانان را ندارد تا مبادا نیاز به سر و کله زدن باشد.
وی گفت: در این عرصه ادبیات و علوم انسانی چنان تحقیق می شود که جوان رغبت ندارد به سوی این رشته ها روی آورد و جغرافیا و تاریخ بی خاصیت ترین دروس مدرسه محسوب می شوند و هیچ تلاشی برای تحول این وضعیت تثبیت شده صورت نمی گیرد.
موحد اضافه کرد: سبب دیگر بی رونقی فرهنگی، دور افتادن از کتاب و کتابخوانی است؛ هر مدرسه و دانشکده باید کتابخانه ای داشته باشد نه انبار کتاب؛ جوان در این زمینه محتاج راهنمایی و تشویق است که در این عرصه ها حضوری فعال داشته باشد و علاقه دانشجو فرع علاقه استاد است؛ حال معلمی که خود با کتاب بیگانه است چگونه می تواند شاگرد را به کتابخوانی وا دارد.
موحد، قرن هفتم هجری را یکی از شکوفاترین دوران آذربایجان عنوان کرد و افزود: در این دوران بود که رصدخانه مراغه ساخته شد و شهرک دانشگاهی ربع رشیدی به وجود آمد و شنب غازان مشتمل بر چند مدرسه، بیمارستان، خانقاه و … تاسیس یافت تا مولانا چنین بسراید:
فر فردوسی است این پالیز را
شعشعه عرشی است این تبریز را
در پایان مراسم، پس از سخنرانی استاد موحد، از چهار جلد کتاب او رونمایی و کیک ۹۲ سالگی استاد بریده شده و هدایای سازمان‌های مختلف به وی اعطا شد. همچنین نشان شهر تبریز که تاکنون فقط به ۶ نفر اعطا شده، توسط شهردار به محمدعلی موحد اعطا شد.انجمن آثارومفاخر فرهنگی نیز لوح تقدیر انجمن را به پاس سالها تلاش ارزنده این استاد برجسته در حوزه فرهنگ و توسعه دانش به وی اهدا کرد.