تجلیل از مقام شامخ علمی – فرهنگی آیت‌الله سید حسن سعادت مصطفوی

مراسم بزرگداشت آیت‌الله سید حسن سعادت مصطفوی روز شنبه ۳۱ خردادماه در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

این مراسم با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر سید مهدی مصطفوی، قائم‌مقام معاون امور بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری؛ دکتر حسام‌الدین آشنا،مشاور رئیس جمهور در امور فرهنگی؛ حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر رشاد،رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ حجت‌الاسلام والمسلمین آقای ابهری؛ دکتر سید حسن شهرستانی؛ دکتر محمد مهدی مظاهری و جمعی از مدرسان و محققان حکمت مشایی برگزار شد و از مقام علمی- فرهنگی این استاد فلسفه تجلیل شد.
در این مراسم ابتدا دکتر مهدی محقق رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی درباره اهمیت برگزاری مجالس نکوداشت مفاخر علمی، فرهنگی و دینی سخن گفت و اظهار داشت: استادان بزرگوار ما، نیازی به تکریم و تعظیم ندارند ولی این مراسم باید برپا شود تا نسل جوان ما با بزرگان خود آشنا شوند.
وی در ادامه گفت: آیه شریفه ۲۶۹  سوره بقره، آیه‌ای است که حاج ملا هادی سبزواری از آن اقتباس کرده و  کلمه «خیر کثیر» را برای «حکمت» به کار برده است کلمه «حکمت» از کلمات اساسی و کلیدی قرآن کریم است و نیز بر خداوند بزرگ اطلاق شده است . کلمه «حکمت» پس از اینکه کشور ایران به مذهب تشیع مشرف شد، جایگزین کلمه فلسفه شد. چون فلسفه یونان وقتی وارد اسلام شد، به خاطر مترجمین یهودی و مسیحی‌اش نتوانست اثر خود را بنا بر کیفیت خویش و آنچه که مورد نظر اسلام بود ارائه کند در طی قرون فلاسفه مورد تکفیر قرار گرفتند. حتی ابن‌سینا و فارابی را ننگ عالم اسلام دانستند.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه گفت : کلمه فلسفه در زبان یونانی مرکب از «فیلا» به معنی دوستدار و «سوفیا» به معنی دانش است و دانشمندان اسلامی آن را به «محب‌الحکمه» ترجمه کردند. البته برای این کلمه وجه اشتقاق عوامانه‌ای ساخته‌اند: «فل» به معنی کندی که صفتی برای شمشیر گفته شده است و واژه «سفه» به معنای حماقت. گوینده‌ای گفته است: «فلسفه المرء، فلّ و السفه» از این جهت و بر پایه این تعبیر، فلاسفه تکفیر شدند. ولی بعد از تشرف ایرانیان به مذهب تشیع، از فلسفه با نام حکمت یاد کردند و بر این اساس همدیگر با حکمت نمی‌توان شوخی کرد؛ حکمتی که «خیر کثیر» نامیده شده و به لقمان عطاشده است. دیگر اینکه دانشمندان شیعه تلاش کردند که اثبات کنند پنج فیلسوف مشهور یونان به پیامبران مرتبط بوده‌اند. ابوالحسن عامری نیشابوری در کتاب خود این موارد را ذکر کرده‌است. تدبیر سوم این است که دانشمندان اسلامی حکمت اسلامی را مستظهر به آیات شریفه قرآن و احادیث نبی اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) دانسته‌اند. اگر کتاب «قبسات» میرداماد را ملاحظه کنید، او همه موارد قبس چهارم را مستظهر به آیات و احادیث می‌کند. با این کیفیت، در عالم تشیع فلسفه احترام خاص خود را به دست می‌آورد و دیگر کسی به ابن‌سینا و فارابی اهانت نمی‌کند.
دکتر محقق در پایان  سخنان خود برای استاد آیت‌الله سعادت مصطفوی که سالیان دراز در مراکز علمی، فلسفه و حکمت تدریس کرده‌اند  طول عمر و توفیق روزافزون آرزو کرد.

در ادامه مراسم دکتر حسین سروری معاون نخبگان کشوری به  نحوه آشنایی خود با آیت‌الله سعادت مصطفوی اشاره کرد و گفت: آشنایی بنده با استاد به ۱۸ سال قبل باز می‌‌گردد. نوع درس و بحث او در کلاس‌ها مصداقی برای این باور است که «العلماء ورثه الانبیاء». همه شاگردان ایشان، شاگردان یک ترم و دو ترم نیستند و در کلاس‌های ایشان تقدم تزکیه به تعلم به صورت مستمر وجود داشته است. او وارث خوبی برای تعلیم و تربیت است. کما اینکه «انما یخشی‌الله من عباده العلماء» را در وجود ایشان به شکل کلی می‌دیدیم. در تعابیر دینی داریم که برخی به سراغ علم می‌روند و برخی نیز علم به سراغ ایشان می‌رود و در این صورت نوری که از ایشان ساطع می‌شود به صورت نامحدود همه را شامل می‌شود.
معاون نخبگان کشوری این وزارتخانه با اشاره به مشخصات عالم برجسته در دین اسلام اظهار داشت: متأسفانه امروزه علم‌‌زدگی و مقاله‌سازی در کشور رایج شده است. وی افزود: استاد  مصطفوی از جمله کسانی  است که به جای مقاله‌سازی به تحقیق در فلسفه اسلامی پرداخته است و به همین دلیل برنده جایزه مهم علامه طباطبایی شد.

دکتر حسین کلباسی اشتری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی دیگر سخنران این مراسم بود . وی  یادآور شد: نخستین مطلبی که به گمانم تکرار مکرر نیست جامعیت ایشان است. مقوله جامعیت اگر در قدیم امری متداول به معنای گسترده بود امروز همه بر این مطلب اجماع دارند که جامعیت در علوم همه به لحاظ آفاقی و هم به لحاظ انفسی نیازمند ریاضیت‌های ممتد است. هم به لحاظ گستردگی علوم هم به لحاظ انفسی چون روز به روز علوم گسترده‌تر و حوزه‌ها پیچیده‌تر می‌شوند.
دکتر کلباسی در ادامه افزود: تا جایی که من اطلاع دارم آیت‌الله مصطفوی در علوم، جامعیت دارند. ایشان را به عنوان استاد حکمت یاد می‌کنیم اما مجموعه‌ای که در کارنامه ایشان است از فقه و ادبیات و … و حتی از علومی مانند طبیعیات قدیم، طب قدیم در این رشته ها هم استاد هستند و برای خواص تدریس کرده‌اند و می‌کنند و به جرأت می‌توان گفت کسانی که امروز طبیعیات شفاء شیخ الرئیس را تدریس می‌کنند اگر بگوییم از انگشتان دست بیشتر نیستند گزاف نگفته‌ایم. استاد علیرغم سختی‌های این موضوعات، امروز بر آنها کار می‌کنند و آنها را تدریس می‌کنند.
وی گفت: من استاد را به عنوان استاد سینوی می‌شناسم نه مشائی. استاد در تقریر درسها و کتابهای شیخ‌الرئیس و حکمت متعالیه و … توانسته‌اند شیخ‌الرئیس را با شیخ‌الرئیس، حکمت متعالیه را با حکمت متعالیه تقریر کنند.
این استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: استاد یک شخصیت ذوجنبتین دارند. علاقه ایشان به خدمت در دانشگاه امام صادق(ع)  در حوزه قدیم و جدید قابل تقدیر است که کار تدریس و تعلیم را در هر دو حوزه دنبال می‌کنند.
کلباسی اشتری در پایان سخنانش گفت: آیت‌الله مصطفوی به لحاظ اخلاقی و سلوکی استاد است. ایشان علاوه بر اشتیاق به علم و دانش به منبر و وعظ هم  اهمیت  می‌دهند. چگونه است که این استاد نسبت به وعظ و تبلیغ اینقدر اهتمام دارد؟ این نشان می‌دهد که لایه اصلی دین در وجود ایشان رنگ خود را از دست نداده بلکه قوی‌تر  و اتفاقا مستدل و معقول‌تر شده است و رنگ عقلی و علمی به خود گرفته است.
دکتر احمد پاکتچی عضو هیأت علمی دائره‌المعارف بزرگ اسلامی در ادامه گفت: استاد را بیشتر به جنبه استادی‌اش در فلسفه اسلامی می‌شناسند. شاید بد نباشد از دیدگاه روش تحقیق نگاهی به کارهای ایشان داشته باشیم . بحث کردن درباره علم دین، بحث درباره فقه، اصول و محکمات و طبیعیات آن نیست و کسی نمی‌تواند علوم را مشتق کند و تمایز به وجود بیاورد. علم یک اندام است که تمام این اندام در کنار هم کار می‌کند و معنا پیدا می‌کند. در شخصیت استاد هم اینها با هم وجود دارند. جایگاه علمی ایشان را در فقه و اصول و همچنین در تفسیر و … نمی‌توان نادیده گرفت. به هیچ‌وجه فلسفه ایشان از اخلاق و فقه و اصول جدا نیست. کسی که همه اینها را در کنار هم دارد باید این تمامیت و چنین توانایی را داشته باشد که اینها را به عنوان یک اندام در کنار هم داشته باشد.
عضو دائره‌المعارف بزرگ اسلامی در بیان اینکه ویژگی دوم مسئله انسجام ایشان است گفت: پدیده انسجام در کنار تمامیت یک مجموعه یک اندام را تشکیل می‌دهند. بیشترین دلبستگی ایشان از مکتب سینایی انسجام آن است.
پاکتچی در پایان سخناش به انضباط تفکری آیت‌الله مصطفوی اشاره کرد و گفت:  نکته سوم مسئله انضباط است. یکی از آفت‌هایی که ما با آن روبرو هستیم نبود انضباط در کار محققان و اساتید است. یکی از ویژگیهای ایشان انضباط تفکری او و همچنین پایبندی به اصول تفکر است. در ایشان انضباط عجیبی درباره روش وجود دارد. نکته چهارم وسعت مشرب است ایشان به حوزه‌های مختلفی مرتبط هستند و افراد زیادی هستند که از حضور ایشان بهره می‌برند.حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد سخنران دیگر این مراسم بود . وی در ابتدای سخنانش با اشاره به سابقه درخشان حوزه علمیه تهران و  جایگاه برجسته آن  از  حیث توسعه معارف اسلامی و شیعی گفت: حوزه تهران زمانی پر رونق‌ترین حوزه عالم تشیع قلمداد می‌شد. زمانی با نجف پهلو می‌زد و گاهی از قم پیشروتر بود. آیت‌الله سید حسن سعادت مصطفوی از تربیت‌شدگان  همین حوزه تهران هستند و بقیه‌السلف تهران قلمداد می‌شود. وجود مبارک ایشان شاخه گلی است در فضای کویری تهران که خودنمایی می‌کند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تأکید بر این موضوع که دوران پر افتخار حوزه تهران دوباره باید احیا شودگفت:  از زمانی که تهران پایتخت شد، در آن کرسی‌های درس حکمت و فقه پررونقی دایر شد و حکما و فقهای برجسته‌ای در این شهر حضور یافتند و تدریجاً نسلی از حکیمان و فقیهان در تهران به وجود آمدند تا جایی که از تهران به شهر هزار حکیم یاد شد.  اما متأسفانه این شهر هویت خود را که باخت، حکمت و معرفت هم گویی از آن رخت بربست و امروز به جایی رسیده است که یک حوزه تهی از دروس اساسی حکمی و فاقد حکمایی است که می‌توانستند امر معقول را کفایت کنند.
ما باید کاری کنیم که حوزه تهران به عهد قجر برگردد که  در آن دوران حوزه حکمت و معرفت و فقه بود.

وی با بیان این که  شهر تهران که پایتخت جمهوری اسلامی و پایتخت تشیع است و قهرا باید کانون عقلانیت باشد که هست گفت:  اما گاهی اوقات متأسفانه صدای پای اخباری گری در حوزه و محیط اجتماعی و محافل دینی ما به گوش می‌رسد.
رشاد ضمن ابراز تأسف از این اتفاق، افزود: این که در جلساتی عده‌ای عوام بنشینند و نسبت به حکمت قضاوت کنند و از حکما بد بگویند و گفته شود که ما در فقه و اجتهاد نیازی به اصول نداریم. این‌ها کلمات نگران کننده‌ای است.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با خاطرنشان کردن مجدد این مطلب که حوزه تهران حوزه حکمت و همزمان حوزه فقاهت بوده است، گفت:  قم که اکنون کانون حکمت است شاگرد مکتب تهران بوده است، به جز علامه طباطبایی باقی پیروان صدرا و سازندگان مکتب آن همگی شاگردان مکتب تهران قلمداد می‌شوند و حکمت از تهران به قم کوچیده است. امروز در مدارس تهران فاقد مدرسانی هستیم که هم به حکمت و هم به فقه مسلط باشند.
وی با اشاره به فقدان اساتید آموزگار حکمت در مدارس علمیه تهران در دوره فعلی، بر لزوم چاره اندیشی برای این امر تأکید کرد و گفت: حضور وجود پر برکت و نورانی و قدسی حضراتی چون حضرت آیت الله مصطفوی برکت مغتنمی است در این حوزه و ما البته به عنوان خادمان حوزه تهران امیدواریم که بیش از آن چه تاکنون بوده است از فیض محضر ایشان و آثار ایشان بهره‌مند شویم.
رشاد شخص آیت الله مصطفوی را از تربیت‌یافتگان همین مکتب تهران خواند و افزود: ایشان در حقیقت جزء پروردگان و بازماندگان مکتب تهران قلمداد می‌شوند و ایشان در واقع حکمت را در حوزه تهران فراگرفتند و امروز هم به دیگران فرا می‌بخشند. وجود ایشان همچون شاخه گلی و بازه سبزی است که در حال کنونی تهران در فضای کویری پرورده شده است و خودنمایی می‌کند. ما باید امروز تهران را از لحاظ حکمت کویر قلمداد کنیم و کویرگونه بیانگاریم. عقلانیت و عدالت دو شاخصه تشیع است و از نسل نو باید آموزش بدهیم و از وجود مانند آیت‌الله مصطفوی باید این بهره را بگیریم و زیر سایه ایشان به هر حال مدرسه‌ای از این نسل آغاز شود و پیش بیاید تا سطوح عالی‌تر .
تولیت مدرسه علمیه امام رضا‌(ع) در پایان با اشاره به شخصیت این عالم بیان داشت: باید تلاش‌های بسیاری جهت پاسداشت نقش و جایگاه علمایی همچون آیت‌الله سید حسن سعادت مصطفوی صورت گیرد.

آیت‌الله سیدحسن مصطفوی در پایان این مراسم گفت: ابتدا از دکتر محقق تشکر می‌کنم که «بقیه‌‌‌الماضین» و «قره‌العین باقین» هستند برپایه این‌که «من‌لم‌ یشکر المخلوق، لم یشکرالخالق» تشکر اولم از خداوند است که همه چیز از اوست و بعداز حضار و نیز از رئیس‌جمهوری و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
آیت الله سیدحسن سعادت مصطفوی در این مراسم ضمن قدردانی از انجمن مفاخر علمی برای بزرگداشت شخصیت‌های علمی کشورگفت: البته من خود را قابل نمی‌دانم و هرچه دارم همه از جانب خداست.
وی ادامه داد: عده‌ای با فلسفه و حکمت مخالفند زیرا موضوع فلسفه و حکمت برای آنان روشن نشده است.
آیت‌الله مصطفوی گفت: حکمت یعنی تعقل و قرآن همواره بر تعقل تأکید داشته است به این معنا که هیچ حرفی را بدون مدرک نپذیرید و با برهان و استدلال پیش بروید.
وی با بیان این که مخالفت با حکمت یعنی مخالفت با قرآن،گفت: افراد مخالف با حکمت یا جاهل قاصرند یا جاهل مقصر.
این استاد فلسفه افزود:جاهل قاصر نمی‌فهمد چه می‌گوید اما جاهل مقصر می‌داند و می‌خواهد بازار گرمی کند.
وی گفت: این افراد با قرآن و فقه و تعقل مخالفند در حالی که انسان بدون فکر و تعقل ارزشی نزد خداوند ندارد.

در ادامه مراسم آقای حسین شهرستانی به نمایندگی جمعی از شاگردان آیت‌الله مصطفوی از بیت‌‌الحکمه نیاوران، مدرسه مروی و دانشگاه امام صادق(ع)  پیامی را قرائت کرد.
در پایان دکتر محقق به پاس سالها تلاش و خدمات ارزشمند علمی،فرهنگی و دینی آیت الله سید حسن سعادت مصطفوی لوح تقدیر آراسته به نشان زرین انجمن مفاخر فرهنگی به آیت‌الله مصطفوی اهدا کرد.