تقدیر از پوری سلطانی، مادر کتابداری نوین ایران در هفتاد و هفتمین سالگرد کتابخانه ملی

همزمان با جشن هفتاد و هفتمین سالگرد تاسیس کتابخانه ملی از پوری سلطانی تقدیر شد.

صبح روز دوشنبه یازدهم اسفندماه کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران شور و حال خاصی داشت، همه آمده بودند تا ضمن شرکت در سالگرد هفتاد وهفتمین سال تاسیس کتابخانه ملی و یازدهمین سالگرد افتتاح ساختمان جدید کتابخانه ملی از مقام فرهنگی و علمی مادر کتابداری نوین ایران پوران دخت سلطانی تجلیل کنند. بانویی که با عشق عمرش را پای کتاب و کتابداری و گسترش فرهنگ کتابخوانی گذاشته است.
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، در ابتدای مراسم هفتاد و هفتمین سالگرد تاسیس کتابخانه ملی؛ غلامرضا امیرخانی معاون کتابخانه ملی با یادی از همکار تازه درگذشته خانم شهلا عیوض زده به ذکر خاطره ای از دورانی که در آرشیو ملی مشغول پژوهش بوده پرداخت و گفت: در این دوران من مشغول پژوهش بر روی اسناد دوره تاریخی خاصی بودم که به سندی برخوردم که در این سند گروهی از متخصصین آلمانی که احتمالا با دولت نازی مشکل داشتند برای درخواست کار با مسئولین ایرانی نامه نگاری کرده بودند که در میان اسامی با نام فردی مواجه شدم که شغل اش کتابداری بود، برای من بسیار جالب بود و پس از بررسی متوجه شدم که این فرد هیچ وقت برای کار راهی ایران نمی شود و بعدها در کتابخانه کنگره مشغول به کار می شود.

او افزود: من برای کسب اطلاعات درباره این کتابدار آلمانی با مسئولان کتابخانه کنگره نامه نگاری کردم و درخواست کردم که اطلاعاتی درباره او در اختیارم بگذارند که این نامه با استقبال خوبی روبرو شد و مسولان کتابخانه کنگره ضمن این که اسنادی درباره این فرد در اختیارم گذاشتند از من برای تحقیق درباره یکی از همکاران قدیمی شان که اتفاقا سمت مهمی هم نداشتند قدردانی کردند. این برخورد شایسته برای من درس بزرگی بود که قدردان پیشینیان خود باشیم.
او در ادامه گفت: این مراسم فرصت مغتنمی است که از مقام تعدادی از افرادی که در ساخت و تجهیز ساختمان فعلی کتابخانه ملی نقش داشتند تقدیر کنیم. بنا باشکوهی که میراث عظیمی از فرهنگ ایرانی و اسلامی را در خود جای داده است.

وی در ادامه با اشاره به مقام علمی و فرهنگی پوری سلطانی گفت: پوری سلطانی نیاز به تعریف و تمجید ندارد. در هر کتابخانه ایران سر بزنید حتما ردپایی از پوری سلطانی بنیانگذار کتابداری فنی ایران می بینید.

امیرخانی در ادامه سخنانش با اشاره به ترجمه کتاب “هنر عشق ورزیدن” نوشته “اریک فروم” گفت: پوری سلطانی بانویی است که در زندگی شخصی نماد عشق است، او همچنین نماد عشق ورزیدن به کتاب و کتابخوانی است.

در ادامه این مراسم سید رضا صالحی امیری رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در سخنان کوتاهی گفت: امروز بسیار خرسندم که میزبان چهره های به نامی از فرهنگ، هنر، روحانیت و مرجعیت در کتابخانه ملی هستم. چهره هایی که هر یک به تنهایی استوانه ای برای بقای فرهنگی این نظام و کشور هستند. باید قدردان این بزرگان باشیم بزرگانی که هر یک در تداوم تبار تاریخی ما سهم دارند.

او با اشاره به دیداری که در نخستین روزهای ریاستش در کتابخانه ملی با پوری سلطانی داشته است گفت: پوری سلطانی نیاز به تجلیل ما ندارد ولی ما با تجلیل از مقام او احساس شعف و غرور می کنیم. بزرگانی چون حائری که امروز در جمع ما هستند نیز از سرمایه های معنوی ما به شمار می روند.
صالحی امیری با اشاره به برنامه سازمان اسناد و کتابخانه ملی برای تجلیل از مقام بزرگان این مرز و بوم گفت: با برگزاری از مقام استاد عبدالله انوار نخستین گام برای تجلیل از چهره های برجسته فرهنگ، هنر و علم برداشته شد. امیدواریم بزودی در کتابخانه ملی شاهد برگزاری مراسم بزرگذاشت برای سایر بزرگان باشیم و با ساخت تندیس آنها فرصت جدیدی را برای تجلیل پیوسته آن ها بوجود بیاوریم.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ادامه بیت مرجعیت مرعشی را از افتخارات ملی به شمار آورد و گفت: امروز فرصت مغتنمی است که از مقام اندیشمند بزرگ مرعشی نجفی تجلیل کنیم. مرعشی نجفی عمرش را وقف کتاب و کتابداری کرده است.

او در پایان سخنانش گفت: ما باید به یاد داشته باشیم که از یاد بزرگان خود غافل نشویم چون فراموشی موجب خشک شدن ریشه های ما می شود. صالحی امیری در بخش پایانی سخنانش از مقام روسای پیشین کتابخانه ملی دکتر بجنوردی، محمد رجبی، علی اکبر اشعری و سید محمد خاتمی تجلیل کرد.

در پایان این بخش از مهندس علی عبدالعلی زاده، مهندس محسن میر حیدر، مهندس منوچهر ملکیانی فرد، بهزاد شاهرودی، مهندس عبدالرشید توتون چیان، علی خورشیدی پور، دکتر زهرا شادمان، مهندس علی میرزایی قمی، احترام کیانمهر،…و آقای سپهری نیا و تقدیر شد و لوح تقدیر به آنها اهدا شد.

کامران فانی: آشنایی با پوری سلطانی بزرگترین رویداد زندگی من است

در بخش دوم این مراسم کامران فانی با بیان این مطلب که مایه مباهات و افتخار اوست که در مراسم بزرگداشت پوری سلطانی سخن می گوید، گفت: آشنایی با پوری سلطانی بزرگترین رویداد زندگی من است. من این بخت را داشتم که سالیان دراز از همکاران نزدیک پوری سلطانی بودم و این نزدیکی بهانه ای نمی شود که من بخواهم از سجایای اخلاقی و انسانی او سخن بگویم من در این مراسم قصد دارم تنها از او به عنوان بانوی کتابدار یاد کنم.
او با بیان این مطلب که پوری سلطانی شناخته شده ترین کتابدار ایران است، یادآور شد: پوری سلطانی با حضور مستمر و ۵۰ ساله خود در عرصه کتابداری نقش بسزایی در گسترش کتابداری علمی در ایران داشته است و امروز از او به عنوان مادر کتابداری نوین ایران یاد می شود. در واقع سرگذشت کتابداری نوین ایران با سرگذشت پوری سلطانی گره خورده است.
این کتابدار پیشکسوت در ادامه با اشاره مختصر به تاریخ تاسیس کتابداری نوین در ایران گفت: سال ۱۳۴۷ سالی مهم در کتابداری نوین ایران به شمار می رود. در این سال گروه کتابداری دانشگاه تهران تاسیس شد و پس از تاسیس این رشته نوظهور انجمن کتابدران ایران راه اندازی شد.
او افزود: با این که همه جا عنوان می شود که کتابخانه ملی در ایران سابقه ۷۷ ساله دارد اما چنین نیست. عمر کتابخانه ملی در ایران کوتاهتر است.
او تاسیس مرکز خدمات کتابداری را یکی دیگر از اتفاقات مهم این حوزه در ایران نامید و گفت: بدین ترتیب میراث مکتوب ما بدون کتاب و کتابدار نمی‌توانست سامان بگیرد و واقعیت این است که ما پیش از این زمان، اساسا چیزی به نام کتابداری نداشتیم.
این استاد پیشکسوت رشته کتابداری ادامه داد: قبل از تاسیس کتابخانه ملی ما تقریبا چیزی به نام کتابداری نداشتیم و آن اوایل هم که کتابخانه ملی تاسیس شد، تقریبا نقش کتابخانه عمومی را بازی می‌کرد
فانی گفت: زمانی که من وارد دانشکده کتابداری شدم، بعد از چند سال تألیف و تدوین کتاب‌های اصلی حوزه کتابداری آغاز شد. آن زمان تعداد افراد تحصیلکرده کتابداری بسیار اندک بود ولی الان شاید تعداد کتابدارهای دکتر ما به بیش از هزار نفر هم برسد.
این استاد عرصه کتابداری در ادامه با اشاره به زندگی پر فراز و نشیب پوری سلطانی، ‌ همچنین از ایرج افشار که به گفته او پلی بین کتابداری سنتی و نوین بود، یاد کرد.
او گفت: گنجینه یک کتابخانه تا زمانی که فهرست‌نویسی نشده باشد، فرقی با انبار ندارد و واقعیت این است که در مقطعی از تاریخ کتابدران ما انبار دار بودند.
فانی ادامه داد: ما در سال ۱۳۵۷ که حوزه کار تغییر کرد، نیاز به یک کتابخانه ملی را شدیدا احساس می‌کردیم و وقتی که کتابخانه ملی تاسیس شد، دوره کاری جدید خانم سلطانی هم آغاز شد. او اکنون یک اسطوره است و هیچ رشته‌ای هم بی‌نیاز از وجود اسطوره‌ها نیست. پوری سلطانی حق بزرگی بر گردن کتابداری نوین ایران دارد و باید تمام اهالی علم و فرهنگ قدردان زحمات او باشند.
نوش‌آفرین انصاری استاد دانشگاه و از کتابداران پیشکسوت از دیگران سخنرانان این مراسم بود او با تقدیر از توران میرهادی و پوری سلطانی که به گفته او خدمات زیادی در عرصه فرهنگ ایران زمین کرده‌اند، گفت: پوری سلطانی و توران میرهادی از زنان تاثیرگذار مقطعی از تاریخ ایران هستند که با وجود مشکلات زندگی شخصی خود خدمات ارزشمندی از خود به جای گذاشته اند و سهم بسزایی در فعالیت های مشارکتی داشته و دارند.
او در ادامه با نقل خاطره ای از پوری سلطانی گفت: زمانی که قرار شد مرکز خدمات کتابداری بیاید و دست لرزان کتابخانه ملی را بگیرد و این نهاد مهم را استوار کند، دوستان ما از ساختمان رستم گیو به ساختمان ۳۰ تیر منتقل شدند. همه روپوش کار پوشیده بودند و برخی با ماسک و برخی با جارو شروع به خاک‌گیری قفسه‌های خاک گرفته ساختمان سی تیر کردند و آن زمان خانم سلطانی، رهبر این اتفاق بزرگ بود.
انصاری افزود: من همان روز دعا کردم که ایران قدر خانم سلطانی را بشناسد، البته قدری دیر شناخت. من مطمئن هستم که جوانان با شناخت شخصیت پوری سلطانی، درس‌های زیادی از او خواهند آموخت.
در ادامه این مراسم همچنین حجت‌الاسلام بنایی، معاون استاندار قم و مسئول مجمع قم‌‌پژوهی با تجلیل از خدمات حجت‌الاسلام مرعشی نجفی، رئیس کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، وجود چنین کتابخانه عظیمی را ناشی از بلند نظری آیت‌الله مرعشی نجفی و زحمات فوق‌العاده او دانست.
او گفت: حجت الاسلام مرعشی نجفی با تشخیص نیاز درست و به جا و نیز اقدام به موقع در جلوگیری از به تاراج رفتن مخازن شیعی موجب شکل‌گیری این گنجینه عظیم شدند.
در ادامه حجت‌الاسلام محمود مرعشی نجفی، رئیس کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی با نقل خاطره‌ای از پدرش، زمانی که در عراق بوده است گفت: آن زمان از کنسولگری انگلستان در عراق می‌آمدند و نسخ خطی نفیس و نادر مربوط به فرهنگ اسلامی و شیعی را خریداری می‌کردند. پدرم می‌گفت که برای من این سئوال پیش آمد که این ها که مسیحی‌اند. چرا آثار ایرانی و شیعی را خریداری می کنند.
او ادامه داد: پدرم خیلی زود به غرض اصلی این افراد پی برد و اقدام به گردآوری این آثار کرد، او یک وعده غذای خود را حذف کردند و در یک واحد برنج‌کوبی شب ها مشغول به کار شد و همه دستمزد خود را صرف خرید این ذخایر کردند. شب‌ها هم به من طریقه شناسایی نسخ خطی را می‌آموختند و من در حال حاضر حدود ۵۰ سال است که در این زمینه فعالیت می‌کنم.
حجت‌الاسلام مرعشی ادامه داد: در حال حاضر بالغ بر ۴۲ هزار نسخه خطی که بعضی از آن ها منحصر به فرد هم هستند، در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی نگهداری می‌شود. چند سال پیش پروفسور رشدی راشد که در پاریس تدریس می‌کند، بی‌خبر آمد به قم و گفت که نسخه‌ای از یکی از کتاب‌های کندی، فیلسوف معروف را می‌خواهد که ۴۰ سال است دنبال آن می‌گردد. من گفتم و کتاب را برایش آوردند و او آنقدر از این اتفاق خوشحال شد که گفت من پس از ۴۰ سال کتابم را باید در این گوشه دنیا و در این کنج پیدا کنم، بسیار از این اتفاق خوشحالم. این باعث شد که او طی دو ماه این کتاب را ترجمه کند.
در پایان این بخش، از جشن نامه حجت الاسلام مرعشی نجفی رونمایی شد و در ادامه سید محمد کاظم حافظیان خلاصه ای از بیانیه انجمن کتابدران را برای مراسم بزرگداشت پوری سلطانی قرائت کرد. در این بیانیه آمده است: پوری سلطانی به مهر بانوی کتابداری ایران مشهور شده است او سهم بسزایی در کتابداری نوین ایران دارد و با تربیت شاگردان و خلق آثار ارزشمند سهم بسزایی در گسترش رشته کتابداری نوین ایران داشته است.
در ادامه این مراسم لوح تقدیر و هدایایی به رسم یادبود از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و خانه کتاب به پوری سلطانی اهدا شد و از سردیس پوری سلطانی رونمایی شد.
در پایان مراسم بزرگداشت پوری سلطانی، این پیشکسوت عرصه کتابداری در سخنانی از روئسای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران حجت الاسلام محمد خاتمی، علی اکبر اشعری، موسوی بجنوردی و دکتر صالحی امیری که لوح تقدیر او را امضاء کرده اند تقدیر کرد و گفت: هر یک از این امضا ها نوری امیدی در وجود من دمیده است.