حضور رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در شب «زبان فارسی- تاجیکی»

شب «زبان فارسی- تاجیکی» با رونمایی از کتاب «زبان ملّت – هستی ملّت» نوشته امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان، با نویسه‌گردانی حسن قریبی به اهتمام انجمن دوستی ایران و تاجیکستان و همکاری سفارت جمهوری تاجیکستان در ایران، مجله بخارا، بنیاد سعدی، بنیاد موقوفات دکتر افشار و نشر خاموش، عصر چهارشنبه ۱۳ آذر ماه ۱۳۹۸ در بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار (کانون زبان فارسی) برگزار شد.

در این نشست که با حضور چهره‌های علمی و فرهنگی چون حسن بلخاری، سید مصطفی محقق داماد، غلامعلی حدادعادل، رضا اردکانیان، اصغردادبه، علی‌اشرف صادقی ، حسن انوری، سیدمحمود دعایی، سهراب فتوحی و سفرای کشورهای تاجیکستان، روسیه، ترکیه، افغانستان، ازبکستان و بوسنی‌وهرزگوین برگزار شد، هریک از استادان حاضر دراین نشست درباره جایگاه واهمیت روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان به ایراد سخن پرداختند.

کشور هم زبان
سیدمصطفی محقق‌داماد، رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار دراین نشست با اشاره به جنگ‌ها و اتفاقات دهه‌های اخیر، منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم را منطقه اشک‌بار و تاسف‌باری خواند و گفت: برای زندگی آرام، در سایه صلح، آرامش، دوستی و مهربانی، نخستین چیزی که نقش موثر دارد، تعمیق فرهنگ مشترک است و نخستین عنصر برای تعمیق و ژرف کردن فرهنگ، زبان و ادبیات است.
او در ادامه به اهتمام انجمن دوستی ایران و تاجیکستان و همکاری سفارت جمهوری تاجیکستان در ایران، نشریه بخارا، بنیاد سعدی، بنیاد موقوفات دکتر افشار و نشر خاموش و با حضور سفرای کشورهای روسیه، ترکیه، ازبکستان، بوسنی و هرزگوین، افغانستان و اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی و اجرای علی دهباشی برگزار شد، عنوان کرد: ما حدود ده کشور هستیم که ادبیات، موسیقی و زبان مشترک داریم، که زبان مشترک ما فارسی است. ما هم‌زبان، هم فرهنگ و هم‌نژادیم؛ لذا باید دوستی‌مان را روزبه‌روز عمیق‌تر کنیم.

تاجیکستان؛ بخش مهم قلمرو شرقی اسلام
غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی هم دراین برنامه گفت: این محفل، محفل دوستی است، که حول محور زبان و ادب فارسی شکل گرفته است.
او در ادامه به رابطه فرهنگ و شخصیت اشاره و عنوان کرد: در روانشناسی شخصیت را، هویت فرد می‌دانند. با این حساب، فرهنگ شخصیت ملت‌ها است؛ یعنی همان‌طور که هر فرد با شخصیت خود شناخته می‌شود، هر ملتی هم با فرهنگ خودش تعریف می‌شود. بنابراین رابطه فرهنگ با ملت‌ها، همان رابطه شخصیت با فرد است. از طرفی زبان هم نگاهبان و نگاهدارنده و عامل پیشبردن و سازنده فرهنگ است. زبان ظرفی است که فرهنگ را در خود نگاه می‌دارد و با ساختار و شکل خود، به مظروف شکل می‌بخشد. زبان آئینه‌ای است که فرهنگ را نشان می‌هد، هم فرهنگ را حفظ می‌کند و هم آن را می‌سازد و پیش می‌برد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگر سخنان خود اظهار کرد: بعداز ظهور اسلام، در جهان اسلام دو بال تمدنی و فرهنگی شرقی و غربی اساسی به‌وجود آمد، که مرکز بال غربی بغداد و مناطق نفوذ آن، دمشق، قاهره تا شمال آفریقا بود. بال شرقی هم که مکمل بال غربی بود، در سرزمینی گسترده شد، که در جغرافیای قدیم به آن خراسان بزرگ می‌گفتند و شهرهای بزرگی مانند سمرقند، بخارا، مرو، بلخ، توس، نیشابور، خجند و این قبیل شهرها را شامل می‌شد. به همان نسبت که در بال غربی، زبان عربی محور بود، در بال شرقی، زبان فارسی حامل و محمل فرهنگ بود. تاجیکستان امروز هم بخش مهمی از قلمرو شرقی اسلام و تحت تاثیر فرهنگ و تمدن ایران و خراسان بزرگ بود.

ریشه زبان تاجیکی و فارسی
در ادامه این برنامه فرهنگی، علی‌اشرف مجتهدشبستری، رئیس انجمن دوستی ایران و تاجیکستان ضمن اشاره به کتاب «زبان ملت، هستی ملت»، نوشته رئیس‌جمهور تاجیکستان، گفت: امامعلی رحمان، که در اغلب ملاقات‌ها و سخنرانی‌های خود، در باب رشد و توسعه زبان دولتی و تقویت آداب و رسوم ارزشمند نیاکانمان تاکید می‌کند، ضمن اشاره به این نکته که مردم تاجیکی با امتیاز و امکانات خود امروز هم توانایی آن را دارند، که بسیاری از مفهوم‌های نو سیاسی و اجتماعی را به زبان فارسی بیان کنند، به چالش‌های موجود هم می‌پردازد.
او بابیان نظر امامعلی رحمان، درباره ریشه زبان تاجیکی و فارسی گفت: زبان تاجیکی و فارسی و دری، ادامه بی‌واسطه زبان‌های باستان و میانه به شمار می‌روند. زبان‌هایی مثل زبان انگلیسی که از نظر اقتصادی قوی و در دنیا شناخته شده‌اند، اما ما این پشتوانه اقتصادی را نداریم؛ تنها پشتوانه فارسی‌زبانان در جهان، فرهنگ جهانگیر ادبیات گسترده فارسی است، که برای گسترش زبان فارسی می‌توان از آن بهره جست. بنابراین اگر پشتیبانان زبان فارسی بخواهند آن را تقویت کرده و قلمرو آن را گسترش دهند، راهی جز زنده‌کردن و شناساندن فرهنگ و ادبیات فارسی به جهانیان ندارند. این فرهنگ باید، تماما به فارسی زبانان امروز رسانده شود.

تاریخ و زبان مشترک
نظام‌الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در ایران هم در این مراسم درباره کتاب «زبان ملت، هستی ملت» گفت: این کتاب به تحقق تاریخ زبانی کوشیده، که برای ما و شما مشترک و مایه افتخار و برازندگی ملت‌های ما در قلمرو علم، فرهنگ، شعر و سخن محسوب می‌شود. مولف کتاب در شش فصل و زیرفصل‌های متعدد آن، مهم‌ترین مسائل مربوط به تاریخ و زبان مشترک ما، از دوران پیدایش تا زمان حمله مغول به ایران‌زمین را به دایره بحث و بررسی کشیده و اشاره کرده که اصطلاح زبان تاجیکی در این کتاب، به معنا و مفهوم دینی و سیاسی امروز آن، یعنی زبان دولتی کشور مستقل جمهوری تاجیکستان است؛ ولی هنگام رجوع به دوره‌های گذشته، اصطلاح زبان تاجیکی، هم‌معنا و هم‌ردیف اصطلاح‌های زبان فارسی، زبان دری و فارسی دری است.

یک کتاب، محصول سیاست فرهنگی
عثمان‌علی عثمان‌زاده، وزیر آب و انرژی تاجیکستان هم دراین برنامه بیان کرد: تالیف کتاب «زبان ملت، هستی ملت» محصول سیاست فرهنگی رئیس‌جمهور کشور ما در زمان استقلال است؛ که بر محور ارج‌گذاری به ارزش‌های ملی، احترام به زبان ادب و فرهنگ ملت، تلاش در راه گسترش خودشناسی ملی و خودآگاهی تاریخی مردم تاجیکستان قرار دارد.
سپس رضا اردکانیان، وزیر نیرو طی سخنان کوتاهی گفت: از حدود ۲۰سال پیش به ویژه در زمینه آب و محیط‌زیست همکاری نزدیکی با مسوولان و مردم تاجیکستان در این عرصه‌های تخصصی داشتم. امروز هم به‌عنوان جمع‌بندی کمیسیون مشترک عرض می‌کنم که خوشبختانه تصمیمات بسیار خوب و توافقات ارزشمندی برای توسعه روابط اقتصادی، فرهنگی و علمی گرفته شده است. امیدواریم در آینده نزدیک با سفر ریاست‌جمهوری تاجیکستان به ایران، زمینه توسعه این روابط و شروع فعالیت‌های جدید اقتصادی بیش از پیش فراهم شود. .
عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه هم در سخنان کوتاهی عنوان کرد: چون کار بنده اعلام مواضع است، اینجا یک اعلام موضع می‌کنم؛ آن هم اینکه هویت، پشتوانه دیپلماسی است. یک دیپلمات بی‌هویت که تاریخ و زبانش را نشناسد، دیپلمات تهی است و به درد این کار نمی‌خورد. بنابراین ما در وزارت امور خارجه، این بخش از کار را به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی کارمان قرار داده‌ایم و همکاری نزدیکی با مراکز ایرانشناسی و زبان فارسی، به ویژه با آقای حدادعادل داریم.
درادامه حسن قریبی، مدیر پژوهشگاه فرهنگ فارسی- تاجیکی، دراین برنامه گفت: با مروری بر سرگذشت زبان فارسی در آسیای میانه و آنچه گذشته، می‌توانم بگویم، فقط عنوان این کتاب، فارغ از محتوای آن، بیانیه‌ای در ادامه کار‌نامه‌هایی از زمان صدرالدین عینی و پیشروانی است که درحوزه زبان فارسی کار می‌کنند.

رابطه تنگاتنگ بین هویت و زبان ملی
اصغر دادبه، عضوهیات‌مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی هم در این مراسم طی سخنانی گفت: زبان ملی، زبان رابطه‌ای در سراسر یک منطقه است و اگر نباشد، هیچ‌کس زبان هیچ‌کس را نخواهد فهمید. بنابراین رابطه تنگاتنگی بین هویت و زبان ملی وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که خطا نیست اگر بگویم هویت ملی، عین زبان ملی است.
او افزود: بنده در جایی نوشته‌ام هویت ملی به مثلثی می‌ماند که یک ضلع آن زبان و ادب ملی، ضلع دیگر تاریخ و اساطیر ملی و ضلع سوم هم حکمت ملی است؛ دین را هم باید در ذیل حکمت جست‌وجو کرد. برخلاف مثلث‌های دیگر، در اینجا مهم‌ترین ضلع، نخستین ضلع، یعنی زبان و ادب ملی است و اهمیت فردوسی هم در همین است، که به زبان ملی، آن دو ضلع دیگر، یعنی اساطیر تاریخ و حکمت ملی را هم مطرح کرده است.
در پایان این برنامه با حضور سخنرانان ومیهمانان؛ برگردان فارسی کتاب «زبان ملت، هستی ملت» نوشته امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان رونمایی شد.