گزارش سخنرانی دکتر حسن بلخاری در نمایشگاه «گوهر گره» گزیده اهدایی استاد حسین زمرشیدی به موزه ملی ملک

نمایشگاه «گوهر گره» گزیده اهدایی زنده‌یاد استاد حسین زمرشیدی به کتابخانه و موزه ملی ملک شنبه ۲۶ بهمن‌ماه ۹۸ ساعت ۱۵:۰۰، با حضور و سخنرانی حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در محل این کتابخانه و موزه گشایش یافت.
بلخاری طی سخنانی دراین مراسم گفت: نخست میلاد مسعود حضرت فاطمه زهرا(س) را به همه مادران و زنان ایران تبریک عرض می‌کنم و از خداوند مسئلت می‌کنم که این ایام را ایام نزول رحمت و مغفرت برای ما قرار دهد.
اوادامه داد:از جمله افتخارات بنده این بود که بالغ بر ۱۵ سال بامرحوم زمرشیدی همکار و همراه بودم و اینکه بحث دانشیاری و استادی آن مرحوم نیز به زندگی بنده گره خورده بود.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی درادامه سخنان خود با اشاره به یکی از آیات قرآن مجید گفت: خدواند در آیه ۱۸ سوره توبه می‌فرماید: «إِنَّمَا یعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّه مَنْ آمَنَ بِاللَّه وَالْیوْمِ الْآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَاهَ وَآتَى الزَّکاهَ وَلَمْ یخْشَ إِلَّا اللَّه ۖ فَعَسَىٰ أُولَئِک آن یکونُوا مِنَ الْمُهتَدِینَ»؛ به درستی و اتقان کسانی معماری مساجد خدا به دست کسانی است که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و نماز به پا دارند و زکات مال خود بدهند و از غیر خدا نترسند، پس امید است که از هدایت‌یافتگان راه خدا باشند.
این آیه شریفه را قرائت کردم تا بیان کنم، حیات مرحوم زمرشیدی و آثار ایشان در بخش نظری و عملی – به‌خصوص ساخت گنبد امام زاده محروق در شهر نیشابور- که جملگی از درخشان‌ترین آثار تاریخ معماری ماست، بسیار پربرکت بود و یقینا یکی از مشمولان آیه شریفه‌ای که قرائت کردم، این استاد بزرگ و گرانقدر‌اند.
اوافزود: حدود ۱۰ سال پیش بود که دردانشگاهی که ایشان تدریس می‌کردند، از بنده خواستند که درآن دانشگاه حاضر شوم و درباره پرونده دانشیاری این استاد بزرگ به همراه دوتن دیگر از استادان، نظر بدهیم. من نخستین بار بود که برخی از آثار ایشان در حوزه طراحی را می‌دیدم و حقیقتا متحیر بودم از این همه هنر، اتفاق نظر بر این شد که ایشان استاد الاساتیدند و متفقا با سایر استادان، دانشیاری آن مرحوم را تایید کردیم. بعدها در مرحله استادی ایشان هم مشکلی پیش آمد و در جلسه نهایی بررسی این مشکل، بنده درباب عظمت این استاد درعرصه معماری سخن گفتم که بحمدالله مقام استاد تمامی ایشان هم به تصویب رسید.
استاد دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نکته مهم دیگر اینکه حقیقتا ظلم است که افرادی چون استاد زمرشیدی را در قالب تنگی چون نظام دانشگاهی ارزیابی کنیم. اینکه مثلا مقاله کسی فلان امتیاز را کسب کرده یا نه در شان استادان بزرگ ما نیست.
اوافزود: چندسال پیش از جانب دانشگاه تربیت مدرس جلسه‌ای در دفتر وزیر علوم برگزار شد، میزبان جلسه هم دکتر فرهادی وزیر سابق علوم بودند. بنده هم به‌عنوان عضو تیم اعطای دکتری‌های افتخاری دانشگاه تربیت مدرس دراین جلسه شرکت داشتم، برخی از استادان دعوت شده بودند تا با نظر و ارزیابی آنها، به استاد فرشچیان دکترای افتخاری داده شود. بنده به‌شدت اعتراض کردم؛ زیرا مقام علمی شخصی مثل استاد فرشچیان با هیچیک از معیارهای نظام آموزش عالی قابل ارزیابی نیست. بنده مطرح کردم که باید در جهان سنت ایرانی جست‌وجو کرد و همانند اقدام طهماسب صفوی در اعطای لقب به کمال الدین بهزاد – با عنوان کلانتر نگارگران خمسه و شاهنامه- لقبی پیدا کنیم و بر بنیاد سنت خودمان برای تکریم این استادان، آن لقب را به آنها تقدیم نمائیم.
اوادامه داد: بنده ماموریت یافتم تا این لقب را پیشنهاد دهم و پس از جست‌وجو و تامل به لقب «حکیم» رسیدم. دراینجا نیز این لغت و لقب را برای مرحوم زمرشیدی به‌عنوان معمار برجسته سنتی و معمار مساجد به کار خواهم برد.
بلخاری سپس در توضیح اینکه حکیم به چه کسی اطلاق می‌شود و حکمت چه اهمیتی دارد گفت: حکمت جمع نظر و عمل است، ما به آنانی که در عرصه نظر استاد اند صرفا اطلاق «حکیم» نمی‌کنیم. از دیدگاه قرآن کریم، حکیم آن است که در قلمرو نظر برجسته و در ساحت ترجمه نظر به عمل، استاد است. لذا دراندیشه ما به کسی که صرفا در حوزه نظری متبحر است اطلاق حکیم نمی‌شود، نظر اگر در حوزه عمل به ظهور درنیاید فی حدنفسه عقیم است. «عمل» عرصه گشودگی «نظر» است. بنابراین اگر تمدن اسلامی حاوی عصر طلایی درقرن ۴ و ۵ قمری است ازبرای این است که برفراز نخستین مکتب فلسفی جهان اسلام یعنی، مکتب بغداد، توامانی نظر و عمل نوشته شده است.
اوادامه داد: «حکیم» از دیدگاه قرآن کسی است که ایده مکنون را به فرم محسوس تبدیل کند، او کسی است که صرفا سخن نمی‌گوید که می‌داند از سخن چگونه عمل بپروراند، به همین دلیل مشهور‌ترین مصداق حکیم در قرآن مجید، جناب «لقمان » است.
بلخاری تاکید کرد:جانمایه «حکمت» توامانی نظر و عمل است و در معماری صدساله ایران یکی از کسانی که نظر را در مرحله عمل محقق کرده بود مرحوم استاد زمرشیدی بود. پرواضح است که آثار این استاد فقید و برجسته حاکی از کوشش و فعالیت مجدانه ایشان در توامانی عرصه نظر و عمل بود و این جانمایه یک حکیم واقعی است؛ لذا لقب حکیم برآزنده این استاد پرکار و برجسته است.