متن سخنرانی دکتر انصاری در اولین بزرگداشت مقام ادبی، فرهنگی چهره‌های کتاب‌های درسی

در اولین بزرگداشت مقام ادبی، فرهنگی چهره‌های کتاب‌های درسی که به بزرگداشت پروین دولت‌آبادی، محمود کیانوش، عباس یمینی شریف تعلق داشت، دکتر نوش‌آفرین انصاری به ایراد سخنرانی پرداخت.

متن سخنرانی ایشان بدین شرح است:
خدمت دوستان سلام عرض می‌کنم. خوشحالم از این که دعوت شدم در خدمت شما عزیزان چند دقیقه‌ای را درباره بانویی که به من بسیار لطف داشتند و من به ایشان بسیار ارادت داشتم صحبت کنم و خوشحالم که خواهر کوچکشان خانم دکتر شیوا دولت‌آبادی در جمع هستند و من در مورد خانم پروین دولت‌آبادی شاید سه مرحله را کوتاه اشاره کنم. ایشان در خانواده شعرشناس و بسیار فرهنگی متولد شدند. ظاهراً از سه چهار منبعی که من استفاده کردم یعنی زندگینامه ایشان در «فرهنگ‌نامه»، «ادبستان» و «فرهنگ‌نامه زنان ایران و جهان» و همچنین کتاب بسیار گرانقدر «تاریخ ادبیات کودکان» ایشان ظاهراً از چهارده سالگی شعر می‌گفتند و در جوانی برای یک فعالیت داوطلبانه به پرورشگاه می‌روند. محیط پرورشگاه ایشان را کاملاً دگرگون می‌کند. به نظر من دگرگونی‌ای شبیه آن چه که بر بودا اتفاق افتاد. به این دلیل که ایشان متوجه می‌شوند که شعر برای کودکی که مادر و پرستاری ندارد که وقت بگذارد و برای او صحبت کند چقدر مهم است. در حقیقت آن زبانی که باید بیاموزد و در آن جا شروع می‌کند به شعر سرودن و لالایی گفتن ولی نه غم‌انگیز بلکه پر از امید برای امید دادن به آن فرزندان و این نقطه عطفی در زندگی خانم دولت‌آبادی است که فکر می‌کنم همیشه این را با خودشان حمل می‌کنند و آن شناخت مخاطب و تأثیری است که باید مخاطب روی هنرمند بگذارد. بعد یک دوره‌ای در زندگی ایشان است که در کودکستان کار می‌کنند. شعر کودکستانی ایشان طبعاً رنگ تربیتی دارد و در یک دوره کوتاهی یک مدرسه به اسم «شیوا» دایر می‌کند و در آنجا هم شعر رنگ تربیتی پیدا می‌کند به‌خاطر آن که آن محیط بدین شکل بود.
شعر ایشان ظریف، پر از امید، بسیار توانمند و تخیل در آن قوی و تأثیرگذار است. نکته‌ای که باید بگویم آوردن شعر در کتاب درسی است به عنوان یک سکوی پرتاب برای اینکه جامعه کودک و نوجوان برود به طرف خواندن و شعر خواندن در جامعه و کشور ما اتفاق نمی‌افتد ولی برای من کتابدار بسیار باعث تأسف است. باعث افتخار است که شاعری برود در کتاب درسی ولی نه کتابخانه مدرسه و نه کتابخانه عمومی از وجود کتاب‌های دیگر شاعر واقعاً حمایت نمی‌کنند. فقط همان تک شعرهایی که حالا به سلایق مختلف راه پیدا کرده در کتاب درسی و در اختیار بچه‌ها است. بنابراین خیلی مهم است که در کتاب درسی پل باشد و ببرد بچه‌ها را به طرف خواندن کتاب‌های این شاعرانی که به هر حال به مجموعه کتاب‌های درسی راه پیدا می‌کند.
نکته سومی که در مورد خانم دولت‌آبادی و دیگران مهم است بستر اجتماعی است که هنرمندان در آن تربیت می‌شوند. هنرمند هر چقدر هم نابغه باشد تنها رشد پیدا نمی‌کند. نیاز به مهر، حمایت، عدالت و خیلی چیزها دارد. خانم پروین دولت‌آبادی در زمانی زندگی کردند که در ایران در نیمه دوم ۱۳۳۰ یک اتفاق خیلی مهم فرهنگی افتاد و آن تأسیس مؤسسه فرانکلین است که درباره موسسه صحبت‌های گوناگون و از ابعاد مختلف شده است. اما فرانکلین این به اصطلاح اتفاق مهم را به عنوان یک موسسه امریکایی وارد ایران شد و بعد مدافع فرهنگ ایران شد و مهمترین چاپخانه را در ایران تأسیس کرد و واقعاً به خودمختاری و بومی‌سازی رسید که فوق‌العاده مهم بود. در همان زمان افرادی بودند که در این مؤسسه کار می‌کردند از جمله منوچهر انور که اینها به کشف ادبیات جدید کودکان و بنیان‌گذاری آن در ایران توجه داشتند. خانم پروین دولت‌آبادی ویراستار فرانکلین بود و فرانکلین در یک پروژه با خانم لیلی ایمن که بعدها شورا را تأسیس کردند دنبال شاهکارهای ادبی بودند و به این نتیجه رسیدند که خیلی خوب است که ادبیات عامیانه و کلاسیک فارسی بازنویسی و باز آفرینی شود. تصمیم بسیار مهمی بوده و فرانکلین حمایت مالی می‌کند و حمایت تولید اثر می‌کند و حمایت از موسسه سخن و امیرکبیر و این طوری می‌شود که ما در اواخر سال ۱۳۳۰ کدو قل قل زن را داریم و خیلی چند وقت بعد آن مهمان‌های ناخوانده را داریم. اینها متونی هستند که از طی قرن‌ها در فرهنگ ما وجود داشتند و به این شکل شیوه جدید ارائه می‌شوند یا همه شما آذریزدی را می‌شناسید، قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب در امیرکبیر چاپ می‌شود. آنچه بسیار مهم است در فعالیت ادبی پروین دولت‌آبادی بحث مجلات پیک است. در مجلات پیک ایرج جهانشاهی و دوستانش فردوس وزیری و افراد دیگری همکاری داشتند و این یک سکوی پرتاب می‌شود.
پروین دولت‌آبادی ۴۰۰ شعر سرود، برای کودکان و نوجوانان و در حوزه خانواده نوشته و این‌ها در پیک چاپ شده است. در حقیقت اگر می‌بینیم که می‌توانیم بگوییم که پروین واقعاً شعر فرازمانی دارد و خلق کرده است به این دلیل است که این مجله مشوق و حامی بوده است و به هنرمند کمک می‌کرده. پیک‌ها با هدف آموزشی به وجود آمده‌اند ولی تبدیل به یک ابزار ادبی شده‌اند. برای همین اینقدر تأثیرگذاراند. اصلاً کتاب درسی روی ساختن انسان تأثیرگذار نیست. ادبیات است که این نقش را بازی می‌کند. بنابراین مجلات پیک نقش بسیار مهمی در زندگی ایشان داشته‌اند و به گفته خانم محمودی نویسنده مکتب در مورد ایشان در ادبستان ایشان حدود ۶۰۰ شعر دارد که چاپ شده است. شعرهای دوران کودکستان و دوران قبل از کودکستان، پرورشگاهی ایشان هرگز چاپ نشده ولی اینها سکوهای پرواز است. هیچ وقت لازم نیست که هنرمند هر چه می‌گوید تند تند چاپ شود اینها لایه‌هایی است که هنرمند را واقعاً در کار کیفی و در آن بالاترین سطحی که می‌رسد یاری می‌کند.
حالا ایشان که ادبیات کلاسیک فارسی را هم پشت سر گذاشته است. بنابراین نویسنده بسیار بزرگ، بسیار ارزشمند و از دوستداران شورای کتاب کودک است. شورا در سال ۱۳۴۱ تأسیس می‌شود و هر سه بزرگوار در شورا حضور داشتند. شورا تا سال ۱۳۵۰ سه همایش ملی برگزار کرد در تهران که هم استاد کیانوش آنجا صحبت کردند هم خانم پروین دولت‌آبادی آن جا حضور داشتند و هم استاد یمینی شریف که از بدو تأسیس شورا تا زمان وفاتشان واقعاً برای شورا یار مهربان بودند. من امیدوارم که جامعه فرهنگی ایران به نقش نهادهای حمایت کنند و سازنده بدون حب و بغض، بدون نگاه اقتصادی بسیار توجه کند. زیرا در اینگونه بسترهاست که هنر خلق می‌شود. هنر با باید و دستور خلق نمی‌شود.