در مراسم بزرگداشت مرحومه پروفسور مریم میرزاخانی که روز ‌شنبه ۳۱ تیرماه ۱۳۹۶ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن برگزار شد، دکتر حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ایراد سخنرانی پرداخت.
متن سخنرانی ایشان بدین شرح است:
در ابتدای سخن، عرض تسلیت و تعزیت دارم درگذشت (حقیقتاً) نابهنگام، پُر از حزن و اندوه سرکار خانم پروفسور مریم میرزاخانی که از بانوان برجسته جهان و ایران بود وبه سمع حضار برسانم انشاالله خداوند روح پرفتوح آن مرحومه را با روح دانشمندان، علما و اهل فکر و اندیشه محشور بفرماید و از رزق و رحمت واسعه خود، روح این مظلومه و معصومه را که در چهره‌اش معصومیتی بی‌بدیل موج می‌زند؛ انشاالله بهره‌مند بگرداند.
این یکصدوشصت‌وپنجمین مراسم بزرگداشتی است که «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی» برپا می‌دارد. قابل ذکر است که دو سه روز گذشته در بزرگداشت مرحوم استاد حسن لاهوتی مراسمی را برقرار نمودیم و امروز مراسم بزرگداشت خانم میرزاخانی را برگزار می‌کنیم و از همه‌ی شما بزرگواران که زحمت کشیدید تشریف آوردید و از استادان محترم و همه میهمانان محترم صمیمانه سپاسگزاری می‌کنم و امیدوارم که انشاالله سخنرانی‌هایی که ارائه می‌شود به گونه‌ای پرده از شخصیت مکنون یکی از نابغه‌های معاصر جهان که الحمدالله ایرانی بودند که خود نشان دهنده هوشمندی ایرانیان هست برداریم و در طی سخنرانی سخنرانان دیگر که ارائه مطلب می‌فرمایند، بهره‌مند بشوید انشاالله. به ویژه از جناب آقای دکتر نجفی که زحمت کشیدند و همه‌ استادان محترم، دکتر دهقان، دکتر ایرانمنش، دکتر محمودیان و بزرگواران دیگر تشکر می‌کنم.
من در آغاز سخن دو سه نکته بسیار مختصر را عرض می‌کنم و ادامه سخن را به بزرگواران می‌سپارم.
نکته اول این که علم فی‌حد نفسه «نور» است بدون ارتباط با چیزی و بدون نسبت با چیزی. علم فی‌حد ذاته «نور» است و هنگامی‌که ما از جهل گامی به سوی علم برمی‌داریم در حقیقت فراخنای هستی را به فروزندگی علم منور می‌کنیم. تکرار می‌کنم «علم بدون نسبت با چیزی و بدون ارتباط با چیزی فی‌حد نفسه «نور» است» و ما این را از اندیشه‌های بلند اسلامی- ایرانی آموخته‌ایم. نکته‌ دوم: تقسیم علم یا علوم به ریاضی، تجربی و به انسانی و دینی، تقسیم در موضوع است و موضوع عَرَض است و عَرَض اعتباری‌ است و امر اعتباری نمی‌تواند مبنای ارزشی یا ضد ارزشی دانستن علوم محسوب شود. یکبار دیگر این نکته را به دلیل اهمیت عرض می‌کنم، تقسیم علوم به موضوعات مختلف تقسیمی اعتباری است و سبب نمی‌شود که مثلاً بگوییم علوم انسانی برتر از علوم تجربی است و یا علوم تجربی برتر از علوم انسانی است. این در قلمرو اندیشه چندان اعتباری ندارد. نکته سوم این که علم انسان محورش یا انسان است یا جهان، یا انسان است و کیهان. علم به کیهان علم فیزیک و تجربی یا به یک عبارت همان science است علم به انسان، علوم انسانی است لیک بر بنیاد قاعده تناظر، انسان نظیر جهان است.
«الانسان کون الصغیر» انسان جهان کوچک است، «و الکون انسان کبیر» و جهان انسان بزرگ است.
به تعبیر لاهیجی در شرح گلشنِ‌راز شبستری و باز به تعبیر خود شیخ شبستر:

جهان انسان بُد و انسان جهانی          از این پاکیزه‌تر نبود بیانی

پس اگر میان جهان و انسان، حالت تناظر برقرار است علم به انسان علم به جهان هم هست و علم به جهان  علم به انسان هم هست. هر چقدر افق دید ما در تجربیات فیزیک گشوده‌تر شود بر بنیاد قاعده‌ تناظر به انفتاح گشودگی فکر ما در حوزه‌ انسان می‌انجامد. بنابراین از دیدگاه حقیر و از دیدگاه همه اندیشمندان، علوم انسانی همرتبه‌ی علوم تجربی و ریاضی هستند و علوم تجربی و ریاضی هم‌اندازه و هم‌قدر و هم‌وزن و همسنگ علوم انسانی. پس برخی تقسیمات اعتباری مبنای ارزشی و ضد ارزشی بودن علوم قرار نگیرد.
و نکته پایانی ما امروز مراسم خانم میرزاخانی را داریم که در ریاضی به حدی از نبوغ رسید و لاینحل‌هایی از علوم ریاضی را برای ما کشف کرد و ای کاش دست اجل (نمی‌توانم بگویم دست بشکسته‌ی اجل چون حکم مقدور و حتمی خداوند است) اجازه داده بود که ایشان بیشتر در این قلمرو، مجهولات علوم ریاضی را برای ما باز می‌کردند. می‌دانید غربی‌ها از بعد از دکارت ریاضی را به اندازه فلسفه محترم شمردند و بخش مهمی از پیشرفت science در غرب محصول همین احترام به ریاضی است. مرحوم میرزاخانی در این قلمرو افق‌های نویی گشودند و در حقیقت مسیر نویی را باز نمودند. انشاالله دانشمندان دیگری در سراسر جهان ادامه دهنده راه ایشان باشند چرا که علم جغرافیا نمی‌شناسد.
بنده مجدد تشکر می‌کنم از تمامی بزرگوارانی که دعوت انجمن را لببیک گفتند و در این مجلس حاضر شدند و در پایان صمیمانه از همه‌ شما عزیزان خواستارم که ضمن بیان یک صلوات فاتحه‌ای برای روح آن مرحوم قرائت بفرمایید.