سیدمحمدحسین علامه طباطبایی

برگی از زندگی

وی در تبریز متولد شد. پدرش حاج میرزا باقر و عمویش میرزا اسدالله از علمای بنام تبریز بودند. محمدحسین تحصیلات مقدماتی را در مکتب‌خانه‌های زادگاهش فرا گرفت، سپس به مدرسه «طالبیه» رفت و به تحصیل علوم دینی و عربی پرداخت و مقدمات را فرا گرفت. آن‌گاه در فقه کتب «شرح لمعه» و «مکاسب»، در اصول کتاب «معالم»، «قوانین»، «رسایل» و «کفایه»، در منطق کتب «کبری»، «حاشیه» و «شرح شمسیه»، در فلسفه کتاب «شرح اشارات» و در کلام کتاب «کشف‌المراد» را مطالعه کرد. در 1304ش برای ادامه تحصیلات به نجف رفت و نزد آیت‌الله آقا شیخ محمد اصفهانی یک دوره خارج اصول و خارج فقه را آموخت. همچنین از محضر آیت‌الله نائینی و آیت‌الله آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آیت‌الله حجت کوه کمره‌ای، حاج میرزا علی آقا طباطبایی تبریزی، آقا سید حسین بادکوبه‌ای و آیت‌الله سید ابوالقاسم خوانساری بهره برد. پس از بازگشت به ایران، در 1314ش به زادگاهش بازگشت و مدت ده سال در آنجا ماند و در 1325ش از تبریز به قم آمد و در حوزه علمیه آنجا مشغول به تحصیل شد و محضر استادان برجسته‌ای چون آیت‌الله سیدمحمد خوانساری، آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه کمره‌ای را درک کرد. او شاگردان وارسته‌ای تربیت کرد که از آن جمله می‌توان به شهید آیت‌الله محمد مفتح، استاد سیدجلال‌الدین آشتیاتی، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، شهید محمدجواد باهنر، شهید آیت‌الله مرتضی مطهری (ره)، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، آیت‌الله عبدالله جوادی آملی و آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی اشاره کرد. علامه طباطبایی در خط نستعلیق و شکسته استاد و در علوم غربیه نیز وارد بود. همچنین در علم اعداد و حساب جُمَل مهارت داشت و در شعر نیز توانا بود. وی در تبریز درگذشت و در مسجد بالاسر حضرت معصومه (سلام الله علیها) در قم به خاک سپرده شد.
از آثار وی می‌توان به: «تفسیر المیزان»، «کتاب توحید»، «کتاب انسان»، «رسالة وسائط»، «رسالة الولایه»، «رسالة النبوه و الامامه» به زبان عربی، «شیعه در اسلام»، «قرآن در اسلام»، «وحی یا شعور مرموز»، «اسلام و انسان معاصر»، «حکومت در اسلام»، «سنن النبی(ص)»، «اصول فلسفه و روش رئالیسم»، «بدایة‌الحکمة»، «نهایة‌الحکمة»، «علی و فلسفه الهی»، «خلاصه تعالیم اسلام»، حاشیه بر «کفایة الاصول»، حاشیه بر «اسفار» ملاصدرا و «ولایت‌نامه» اشاره کرد. در میان آثار وی «تفسیر المیزان» ارزش ویژه‌ای دارد که آن را در 20 جلد به زبان عربی نوشته که به فارسی نیز ترجمه شده است. پرفسور هانری کربن، استاد شیعه‌شناسی دانشگاه سوربن با وی مصاحبه‌های بسیار داشت که این مصاحبات به زبان‌های فارسی، عربی، فرانسه و انگلیسی انتشار یافت و اولین دوره آن در فارسی تحت عنوان «مکتب تشیع» منتشر شد.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) درباره ایشان فرمودند: «علامه طباطبایی مجموعه‌ای از معارف و فرهنگ اسلام بود».
24 آبان‌ماه، در تقویم ملی ایران، روز بزرگداشت علامه طباطبایی (رحمه الله) نامگذاری شده است.